Tương Bần là một trong những đặc sản nổi tiếng của Hưng Yên. Ai đã từng ghé qua Hưng Yên đều không thể cầm lòng mà mua lấy vài lít tương Bần về làm quà. 

Không chỉ khách phương xa, mà người dân Hưng Yên cũng rất thích dùng tương Bần làm quà cho nhau. Tương Bần mang nét đặc trưng Hưng Yên trải qua bao năm tháng vẫn thấm đậm vị dân dã, mang cả nét gì đó rất bình dị thân thương của làng quê Việt. Tương Bần có từu thế kỷ XIX, đây được đánh giá là một trong những loại tương ngon của đất nước Việt Nam, đặc trưng cho vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

Cách Hà Nội gần 30km, theo Quốc lộ số 5 về phía đông là thị trấn Bần Yên Nhân, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên. Tên đầy đủ là thị trấn Bần Yên Nhân nhưng từ xưa đến nay mọi người vẫn quen gọi là Bần. Thị trấn Bần nằm trải dài khoảng 2km dọc hai bên đường  quốc lộ 5 và có độ 200 nhà mặt đường đồng thời là cửa hàng bày bán Tương Bần. 

Tương Bần được chế biến qua 2 giai đoạn là chọn nguyên liệu và làm tương. Nghe thì đơn giản nhưng cả quá trình rất công phu tốn thời gian, yêu cầu sự tỉ mỉ và khéo léo của người làm.

Đỗ tương là nguyên liệu chính là tương Bần

Nguyên liệu chính của tương Bần là đỗ tương, muốn tương ngon thì phải chọn đúng loại được trồng trên đất Hưng Yên, để có được độ đậm ngọt nhất định và to vừa. Các nguyên liệu còn lại là nếp cái hoa vàng và muối trắng. Thứ dùng để lên men là mốc Aspergillus Oryzae và chum sành dùng để ủ tương.

Người làm tương có kinh nghiệm, nguyên vật liệu tốt thôi vẫn chưa đủ, làm tương Bần cần có nắng tốt. Nắng là một phần quan trọng quyết định đến chất lượng của tương.

Theo kinh nghiệm làm tương của người dân ở làng Bần : “Nắng càng to thì tương càng vàng, càng sánh và tương sẽ nhanh ngấu hơn. Nắng yếu màu tương sẽ xỉn, ít có mùi thơm và lâu ngấu”. Cũng chính vì thế mà người làng Bần thường làm tương nhiều vào mùa hè và thu để tương được “đã nắng”. Đến mùa làm tương, ở làng Bần, trong sân những nhà làm tương, xếp lần lượt không biết bao nhiêu chum to, chum bé phơi tương.

Người dân khuấy tương khi phơi

Tương được phơi nắng trong vòng ít nhất 1 tháng. Trong thời gian này, tương phải luôn được theo dõi và “chăm sóc” cẩn thận. Phơi tương cho tới khi nếm thử thấy nước tương ngọt đậm đà, sánh, hạt xôi mềm, màu tương vàng sậm như màu mật ong là tương đã ngấu. Lúc này tương đã có thể ăn được.

Bánh đúc chấm tương là món ăn quen thuộc

Tương Bần là loại nước chấm rất “tốn” thức ăn, tương Bần có thể kết hợp với hầu hết các món ăn Bắc Bộ. Đặc biệt rất hợp với một số món như: Bánh đúc-ăn bánh đúc mà không chấm tương Bần thì không phải là ăn bánh đúc; cà muối; rau muống luộc; đậu rim; cá kho...Ngày mùa đông lạnh giá có xoong cá kho tương hay cá rán dòn nóng hổi chấm tương Bần thì không gì ấm áp bằng.

 Phạm Thùy