Lễ hội Cầu Ngư là một ngày hội lớn của người dân làng biển nói chung và của ngư dân Khánh Hòa nói riêng, thường được tổ chức quy mô với các hoạt động cúng tế tại đình và các trò chơi dân gian vui nhộn, hấp dẫn, thu hút du khách tứ phương. Đến Nha Trang vào dịp tháng 2, tháng 3 âm lịch, du khách đừng bỏ qua cơ hội được hòa mình vào không khí lễ hội trang trọng nhưng không kém phần vui tươi, đầy màu sắc bên bờ biển Khánh Hòa thơ mộng.

Nguồn gốc lễ hội Cầu Ngư ở Khánh Hòa

Lễ hội Cầu Ngư ở Khánh Hòa có nguồn gốc từ tập tục thờ Ông Nam Hải trong văn hóa của người dân vùng biển. Ông Nam Hải là cách gọi trang nghiêm mà người dân Nam Trung Bộ dành cho cá voi – loài cá tượng trưng cho điềm lành với thân hình to lớn, thân thiện và thường cứu giúp ngư dân trên biển. Người dân xem cá voi là một trong những vị thần biển linh thiêng.

Lễ hội Cầu Ngư ở Khánh Hòa được diễn ra vào mùa đánh bắt hằng năm vào khoảng tháng 2, tháng 3 âm lịch và trong thời gian 3 ngày 3 đêm. Lễ hội diễn ra cả ở trên đất liền và ngoài biển tuy nhiên tập trung là ở Lăng Ông - nơi thờ Cá Ông. Đây là một trong những lễ hội lâu đời ở Nha Trang mang đậm bản sắc văn hóa của người vùng biển.

Ý nghĩa lễ hội Cầu Ngư Khánh Hòa

Lễ hội Cầu Ngư ở Khánh Hòa thực sự là ngày hội lớn của người dân nơi đây. Nó không chỉ thể hiện niềm tin của con người vào những giá trị tốt đẹp, một ý chí vượt khó, không ngại gian khổ để xây dựng một cuộc sống ngày càng tốt đẹp. Đồng thời, nó còn thể hiện lòng biết ơn, truyền thống uống nước nhớ nguồn của dân tộc ta và tạo nên sự gắn kết cộng đồng của cư dân vùng biển từ bao đời.

Lễ hội tái hiện lại những nét đẹp lao động của dân chài dưới các hình thức trò diễn dân gian, tế lễ, các loại hình nghệ thuật truyền thống. Từ đây, văn hóa dân gian, nghệ thuật truyền thống của vùng đất Nam Trung Bộ đã được nuôi dưỡng, kế thừa, và giữ gìn qua nhiều thế hệ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của ông cha. Lễ hội không chỉ độc đáo mà còn góp phần tạo nên bản sắc văn hóa của mảnh đất Khánh Hòa.

Các nghi thức có trong lễ hội Cầu Ngư ở Khánh Hòa.

Lễ hội Cầu Ngư thu hút du khách ở phần lễ trang trọng thể hiện nét đẹp tín ngưỡng dân gian, ở phần hội tưng bừng, nhộn nhịp. Lễ hội Cầu Ngư ở Khánh Hòa được diễn ra theo trình tự: lễ Rước Sắc, lễ Nghinh Ông, trò diễn Hò Bá Trạo, lễ Tỉnh Sanh, lễ Tế Chánh, Thứ lễ và Tôn vương,...

Lễ Rước Sắc

Lễ Rước Sắc là phần lễ mở đầu cho lễ hội Cầu Ngư, được diễn ra vào buổi sáng đầu tiên của lễ hội. Lễ được thực hiện trang trọng bởi các bô lão trong làng, gồm 3 phần: Thỉnh sắc và Rước sắc, Khai sắc.

Phần Thỉnh Sắc được thực hiện tại nhà Tiền hiền, các bô lão sẽ dâng hương bái tế để thỉnh Ông Nam Hải về Lăng Ông. Sau đó phần Rước Sắc sẽ có sự tham gia của đông đảo người dân làng chài để rước ông Nam Hải về Lăng. Cuối cùng là phần lễ Khai sắc, như một lời thông báo lễ hội Cầu Ngư chính thức bắt đầu.

Lễ Nghinh Ông

Lễ Nghinh Ông được tổ chức vào sáng sớm khi thủy triều lên cao. Nghi thức này nhằm rước hồn Cá Ông từ biển khơi về Lăng thờ để làm lễ Tế Chánh. Phần lễ này diễn ra trên biển trong hai giờ với các đoàn thuyền, ghe ra khơi để rước hồn Cá Ông. Khi đoàn thuyền trở về, đội Siêu sẽ múa trước điện để mừng Ông Nam Hải nhập điện, về với dân làng. Đây là phần lễ có không khí rất nhộn nhịp với tiếng trống, tiếng chiêng rộn ràng, thu hút người làng và rất đông du khách đến xem.

Lễ Tỉnh Sanh tế các nhiên thần

Lễ Tỉnh Sanh là một nghi thức vô cùng quan trọng trong lễ hội Cầu Ngư. Phần lễ này được diễn ra đồng thời với lễ Nghinh ông. Khi các bô lão làm lễ rước hồn Ông Nam Hải ngoài biển thì ở trong Lăng lễ Tế Sanh được diễn ra. Đây là nghi thức tế các nhiên thần.

Hò Bá Trạo

Hò Bá Trạo là một nét đặc trưng ở lễ hội Cầu Ngư ở Khánh Hòa, mang đậm tính lễ nghi của miền biển Nam Trung Bộ. Đây là loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian mang tính tổng hợp (múa, hát, nói,..) tái hiện lại đời sống sinh hoạt, lao động của người dân. Một đội hò thường gồm từ 15 đến 19 nam thanh niên biểu diễn. Hò Bá Trạo mang ý nghĩa tỏ lòng thương tiếc, biết ơn của ngư dân đối với cá Ông, cầu mong cho mưa thuận gió hòa, cho mùa cá bội thu, đồng thời thể hiện ước vọng về cuộc sống an lành, no đủ.

Lễ Tế Chánh

Sau phần Hò Bá Trạo, là lễ Tế Chánh - phần lễ thiêng liêng và quan trọng nhất. Lễ diễn ra trong 1 giờ đồng hồ, kéo dài từ 10 đến 11 giờ trưa. Lễ được thực hiện trang nghiêm, long trọng thể hiện sự tôn trọng, thành kính tới đức Ông Nam Hải, cầu mong Ông bảo trợ, che chở cho con dân ra khơi.

Thứ lễ và Tôn vương

Thứ lễ là phần hát cúng thần. Phần lễ này không bắt buộc nên thường 2, 3 năm mới thực hiện một lần. Các đoàn hát bội sẽ được mời về hát để phục vụ bà con nhằm thể hiện niềm vui, lòng biết ơn dành cho Ông Nam Hải khi kết thúc một mùa cá nhiều thắng lợi và bắt đầu một năm đánh bắt mới bội thu.

Tôn vương là nghi thức kết thúc lễ hội Cầu Ngư cũng do đoàn hát bội thực hiện, thường kéo dài cả ngày đêm, thu hút bà con đến thưởng thức. Những người hát bội sẽ thể hiện các ca  khúc tươi đẹp về cuộc sống, thể hiện ước mơ về một mùa màng bội thu, ấm no phía trước.

Lễ Tống Na - Lễ cúng cô hồn biển

Lễ Tống Na hay lễ cúng cô hồn biển, được tổ chức ở góc sân Lăng với chiếc bàn nhỏ quay về hướng đông. Phía trước bàn đặt một chiếc ghe nhỏ làm bằng nan mô phỏng giống một chiếc thuyền đánh cá lớn. Khi lễ cúng hoàn tất, mỗi vật tế sẽ được lấy một ít đặt lên thuyền. Sau đó, đoàn đi Tống Na sẽ rước thuyền ra biển. 

Chiếc ghe nhỏ được đưa ra khơi nhằm tiễn đưa các vong hồn về với biển cả bao la và gửi gắm lòng thành của người làng đến những vong hồn không đến được lễ hội Cầu Ngư. Xong xuôi, mọi người quay lại Lăng Ông làm lễ hoàn mãn.

Lễ hội Cầu Ngư - Di sản văn hóa phi vật thể du khách không nên bỏ lỡ

Trải qua biết bao biến động thăng trầm của lịch sử, nhưng người dân Khánh Hòa vẫn giữ gìn được lễ hội Cầu Ngư và truyền lại nguyên vẹn nét đẹp văn hóa, niềm tự hào của người vùng biển. Những năm gần đây, nhờ sự quan tâm, đầu tư của các cấp chính quyền, lễ hội Cầu Ngư được tổ chức đầy đủ, chu đáo và trọn vẹn phần lễ truyền thống cũng như mở rộng phần hội với nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn thu hút du khách tham gia. 

Lễ hội Cầu Ngư là di sản văn hóa phi vật thể đáng trân trọng và bảo tồn góp phần tạo nên bản sắc riêng cho vùng đất Khánh Hòa. Tham gia lễ hội, bạn sẽ được hòa mình vào không gian lễ hội cổ truyền, thưởng thức nhiều tiết mục văn hóa văn nghệ dân gian độc đáo, cũng như hiểu hơn về đời sống lao động, sinh hoạt của người dân làng biển,...