Tìm hiểu về ngày Xuân Phân

Theo Nông lịch Trung Quốc cổ đại, mỗi năm sẽ có 24 tiết khí, tương đương với 24 thời điểm mà trời đất có sự biến chuyển. Xuân phân chính là một trong 24 tiết khí đó. "Xuân" chỉ mùa xuân trong 4 mùa xuân, hạ, thu, đông; “phân” nghĩa là chính giữa. Như vậy, tiết Xuân phân có thể được hiểu đơn giản là thời điểm chính giữa của mùa xuân theo Nông lịch (Âm lịch).

Xuân phân cũng được coi là một ngày đặc biệt trong Dương lịch của người phương Tây. Tuy nhiên, khác với Xuân phân trong quan niệm của người phương Đông là thời điểm giữa mùa xuân thì Xuân phân được người phương Tây là thời điểm bắt đầu mùa xuân tại Bắc bán cầu, thời điểm mà Mặt Trời xuất hiện trên "thiên xích đạo" (Mặt Trời ở gần xích đạo nhất) và đi lên hướng Bắc.

Ngày Xuân phân là ngày mà thời gian ban ngày và thời gian ban đêm dài bằng nhau ở xích đạo. Theo khoa học phương Tây thì đây là ngày bắt đầu của mùa xuân ở bắc bán cầu hay ngày bắt đầu mùa thu ở bán cầu nam.

Ở bán cầu nam thì ngày này là ngày Thu phân. Vào ngày này, Mặt Trời sẽ mọc lên từ chân trời ở chính xác hướng đông, và lặn đi xuống chân trời ở chính xác hướng tây. Ngoài ra, Mặt Trời sẽ nằm thẳng đúng trên đỉnh đầu vào giữa trưa.

Ngày Xuân phân được xem là ngày lễ hội tại nhiều nơi trên thế giới.

Lễ hội Norouz (lễ hội năm mới hay lễ hội đầu xuân) của Iran được tổ chức vào ngày này. Đạo Bahai gọi lễ này là Naw-Rúz. Ngoài ra còn có lễ hội Ostara của đạo Wicca, và là một trong tám lễ hội Sabbat của những người theo đạo đa thần giáo kiểu mới (neopagan).

Tại Nhật Bản ngày Xuân phân (春分の日) là ngày lễ chính thức của quốc gia để mọi người đi tảo mộ và đoàn tụ gia đình.

Lễ Phục sinh ở các nước theo Cơ đốc giáo được tổ chức vào ngày chủ nhật đầu tiên ngay sau khi trăng tròn kể từ ngày Xuân phân.

Vào dịp này, các ngày Tết Lào, Tết Thái Lan, Tết Miến Điện cũng bắt đầu được tổ chức vào giữa tháng 4. Giữa tháng 3 cũng bắt đầu tháng Nisan, tháng đầu tiên theo lịch tôn giáo của người Do Thái. Năm mới Tamil của người nam Ấn Độ được tổ chức sau ngày Xuân phân, được gọi là Tamil Nadu.

Ngày Trái đất được kỷ niệm vào ngày Xuân phân hàng năm kể từ ngày đầu tiên là 21 tháng 3 năm 1970.

Cảm nhận ngày Xuân phân từ thiên nhiên, đất trời

Vì quỹ đạo của Trái đất chúng ta không thẳng đứng, mà nó nghiêng 23 độ so với mặt phẳng hoàng đạo, nên sẽ có nơi tiếp nhận ánh sáng từ Mặt Trời nhiều hơn một nơi khác ở bán cầu còn lại, và vào 2 ngày phân trong năm, Trái đất sẽ hướng thẳng về Mặt Trời, nên ngày và đêm sẽ dài như nhau. Nhưng Trái đất chúng ta không ngừng chuyển động, nên sự bằng nhau này sẽ nhanh chóng bị phá vỡ.

Dễ dàng nhận thấy thời tiết nắng, gió mát, và cái nóng oi bức của mùa hè đang đến gần đối với bắc bán cầu. Ngoài ra nếu bạn sống ở vùng cực của bắc bán cầu, thì bạn sẽ thấy Mặt Trời mọc lên từ chân trời hướng đông trong vài tuần tới. Ngày sẽ dần dài ra hơn, thời tiết ấm hơn, ra đường không cần mặc áo khoác nữa. Bạn sẽ thấy đường đi của Mặt Trời trên bầu trời trong một ngày sẽ dần dịch về hướng bắc.

Xuân Phân cây cối muông thú đều tốt tươi và sinh sản.

Xuân Phân cây cối muông thú đều tốt tươi và sinh sản, đánh dấu bằng tiếng sấm mùa xuân và những trận mưa xuân tưới đẫm đồng ruộng. Nhiệt độ không khí tăng lên và ổn định, xua tan giá lạnh. Người xưa có câu “Xuân phân mạch thức dậy, một khắc giá ngàn vàng”, ý đây là thời điểm tốt nhất để gieo trồng và chuẩn bị mùa vụ.

Trong tiết Xuân Phân, hoạt động tâm linh và lễ nghi đáng chú ý nhất là tiết Thanh Minh tảo mộ. Vào ngày xuân, con cháu chuẩn bị lễ vật tới thăm nom, dọn dẹp phần mộ của tổ tiên để tỏ lòng hiếu thảo và kịp thời sửa sang những phần đã bị hư hỏng, xuống cấp.

Trong tiết khí này, âm dương cân bằng, thời tiết thuận hòa, vạn vật tốt tươi, ngày đêm dài ngắn như nhau nên có tên là Xuân Phân, tức là chia đều mùa xuân ra. Người xưa lấy mốc từ Lập Xuân tới Lập Hạ là mùa Xuân, Xuân Phân là chính giữa khoảng thời gian đó, lúc khí xuân cực thịnh.

Tiết Xuân phân không chỉ tốt cho nông vụ, cấy cày mà còn đặc biệt có lợi với việc cưới hỏi, mang thai, sinh nở, hứa hẹn những điều may mắn và an lành. Vì thế, xem tử vi thường đưa ra khuyến cáo nên làm việc hỉ trong Xuân Phân.

Ngày Xuân phân ở Việt Nam

Ngày Xuân phân ở Việt Nam không có gì đặc biệt cho lắm. Tuy nhiên, nhiều nơi trên thế giới chọn ngày này là một ngày lễ hội. Ngày lễ Phục sinh của Kito giáo là ngày Chúa nhật đầu tiên ngay sau khi trăng tròn kể từ ngày Xuân phân. Ngày Xuân phân (春分の日) ở nước Nhật Bản là ngày lễ toàn quốc để mọi người đi tảo mộ và đoàn tụ gia đình, sau tiết Xuân phân là sẽ tới tiết Thanh minh vào ngày 4/4.

Ngày Xuân phân thì Mặt Trời đi về hướng bắc, ngày Thu phân thì Mặt Trời đi về hướng nam. (ảnh minh họa).

Ngày phân diễn ra hai lần trong năm, một vào mùa xuân được gọi là ngày Xuân phân vào tháng 3, và một còn lại vào mùa thu được gọi là ngày Thu phân vào tháng 9. Ngày Xuân phân thì Mặt Trời đi về hướng bắc, ngày Thu phân thì Mặt Trời đi về hướng nam. Vị trí của Mặt Trời vào thời điểm Xuân phân được dùng để xác định điểm không của cả xích kinh và xích vĩ.

Nhưng trong thực tế, những điều này không hoàn toàn chính xác, do một hiện tượng được gọi là sự tiến động của các điểm phân. Trải qua hàng trăm năm, sự tự quay quanh trục của Trái đất trong không gian thay đổi vì nó hoạt động như một con quay hồi chuyển. Điều này có nghĩa là vị trí của các điểm phân di chuyển khắp bầu trời với tốc độ 50 cung giây mỗi năm.

Xuân phân theo khí tượng học

Khi đó là mùa xuân ở Bắc bán cầu, đó là mùa thu ở Nam bán cầu và ngược lại. Vào mùa xuân (hoặc vernal) Equinox , ngày và đêm dài khoảng mười hai giờ, với chiều dài ngày tăng và chiều dài đêm giảm dần khi mùa diễn ra.

Các khu vực cận nhiệt đới và nhiệt đới có khí hậu được mô tả tốt hơn về các mùa khác, ví dụ như khô hoặc ẩm ướt, gió mùa hoặc lốc xoáy. Các nền văn hóa có thể có tên địa phương cho các mùa ít tương đương với các thuật ngữ bắt nguồn từ châu Âu.

Các nền văn hóa có thể có tên địa phương cho các mùa ít tương đương với các thuật ngữ bắt nguồn từ châu Âu. (ảnh minh họa).

Các nhà khí tượng học thường xác định bốn mùa ở nhiều vùng khí hậu: mùa xuân, mùa hè, mùa thu và mùa đông. Chúng được phân định bởi các giá trị của nhiệt độ trung bình của chúng trên cơ sở hàng tháng, với mỗi mùa kéo dài ba tháng.

Ba tháng ấm nhất là theo mùa hè, ba tháng lạnh nhất là mùa đông và các khoảng trống xen kẽ là mùa xuân và mùa thu. Mùa xuân, khi được định nghĩa theo cách này, có thể bắt đầu vào các ngày khác nhau ở các khu vực khác nhau.

Một tên gọi khác cho Trăng tròn tháng ba là Trăng tròn Sap, vì đây là thời điểm trong năm khi nhựa cây phong đường bắt đầu chảy.

Do đó, tại Mỹ và Anh, các tháng mùa xuân là tháng 3, tháng 4 và tháng 5, trong khi ở New Zealand và Úc, mùa xuân thường bắt đầu vào ngày 1/9 và kết thúc vào ngày 30/11.

Các nhà khí tượng học Thụy Điển định nghĩa bắt đầu mùa xuân là dịp đầu tiên mà nhiệt độ trung bình ban ngày vượt quá 0 độ C trong bảy ngày liên tiếp, do đó ngày thay đổi theo vĩ độ và độ cao.

Có thay đổi trong khái niệm với nhà thiên văn học

Trong một số nền văn hóa ở Bắc bán cầu ví dụ ở Đức, bình đẳng thiên văn thay đổi từ ngày 19 đến 21/3 được lấy để đánh dấu ngày đầu tiên của mùa xuân và ngày hạ chí khoảng ngày 21/6 được lấy là ngày đầu tiên của mùa hè.

Trong văn hóa Ba Tư, ngày đầu tiên của mùa xuân là ngày đầu tiên của tháng đầu tiên (được gọi là Farvardin) bắt đầu vào ngày 20 hoặc 21/3. Trong các truyền thống khác, ngày này được chọn là giữa mùa xuân.

Trong lịch cổ truyền Trung Quốc, các mùa "mùa xuân" ( 春 ) bao gồm những ngày giữa lập xuân (tháng 3-5), lấy xuân phân (tháng 20-22) là trung điểm của nó, sau đó kết thúc tại Lixia (tháng 5-7).

Tương tự, theo truyền thống của người Celtic, chỉ dựa vào ánh sáng ban ngày và sức mạnh của mặt trời buổi trưa, mùa xuân bắt đầu vào đầu tháng 2 và tiếp tục cho đến đầu tháng 5.

Sự khởi đầu của mùa xuân không phải lúc nào cũng được xác định bởi ngày dương lịch cố định.

Mùa xuân liên quan đến các chỉ số sinh học, chẳng hạn như nở hoa của một loạt các loài thực vật, các hoạt động của động vật, và mùi đặc biệt của đất đã đạt đến nhiệt độ cho vi thực vật phát triển.

Các chỉ số này, cùng với sự khởi đầu của mùa xuân, thay đổi theo khí hậu địa phương và theo thời tiết cụ thể của một năm cụ thể. Hầu hết các nhà sinh thái học chia năm thành sáu mùa không có ngày cố định.

Ngoài mùa xuân, tính toán sinh thái xác định một sự tách biệt trước đó mùa prevernal (đầu hoặc trước mùa xuân) giữa mùa hibernal (mùa đông) và vernal (mùa xuân).

Đây là thời điểm chỉ có những bông hoa cứng nhất như crocus đang nở rộ, đôi khi trong khi vẫn còn một vài bông tuyết trên mặt đất.

Vào đầu mùa xuân, trục Trái đất đang tăng độ nghiêng so với Mặt trời và chiều dài của ánh sáng ban ngày tăng nhanh cho bán cầu liên quan. Bán cầu bắt đầu ấm lên đáng kể, khiến cho sự phát triển của cây mới "mọc lên", đặt tên cho mùa này.

Ngày Xuân Phân năm 2024 là ngày thứ Tư, 20/3/2024. 

Điểm Xuân phân 2024 diễn ra chính xác vào lúc 10h06.

Thời tiết trong tiết Xuân phân đã ấm áp hơn, không cần mặc áo khoác khi ra ngoài. Nhưng đây lại là mốc chuyển giao giữa khí hậu lạnh và nóng. Người già và trẻ em cần đặc biệt lưu ý để phòng tránh các bệnh về hô hấp, tai mũi họng… Ngoài ra, bước vào tiết Xuân phân, tại các tỉnh miền Bắc nước ta thường xảy ra hiện tượng nồm ẩm, bạn nên chú ý trang bị cho gia đình các loại máy hút ẩm, máy giặt sấy, tủ sấy quần áo, đèn xông tinh dầu... để đảm bảo sinh hoạt không bị ảnh hưởng.