Đảo Hòn Hải được ghi tên trên hải đồ quốc tế là Poulo Sapate (Sapata, Sepate) cách đảo Phú Quý (Bình Thuận) 60 km về phía đông nam, là điểm A6 trên đường cơ sở để tính lãnh hải Việt Nam, điểm xa nhất của đường viền nội thủy của nước ta ở vùng nam Biển Đông.

Hòn Hải mang hình hài của một chú cả khổng lồ quẫy đuôi trên biển Đông

Hòn Hải còn được gọi là Hòn Khám, nằm ngay trên đường cơ sở xác định lãnh hải Việt Nam, có tên gọi trên bản đồ quốc tế là Poulo Sapate, nằm cách đảo Phú Quý khoảng 65km. Để đến Hòn Hải, không có phương tiện nào ngoài tàu đánh cá của ngư dân.

Đặt chân lên đảo du khách sẽ choáng ngợp trước con đường men theo những đường gờ đá uốn lượn nhấp nhô quanh đảo như những nét vẽ mềm mại. Thật thú vị khi biết những nét uốn lượn đó là do sóng biển và gió bào mòn đá tạo nên.

Đảo Hòn Hải trông xa như 1 chiếc hài, hay một chú cá voi khổng lồ đang ngủ.

Anh Bùi Thanh Nam, cán bộ công ty bảo đảm an toàn hàng hải Nam Trung Bộ (Tổng công ty bảo đảm an toàn hàng hải miền Nam, thuộc Bộ GTVT) là người đã có thâm niên bám trụ hàng chục năm trên Hòn Hải, cho biết: Đảo dài khoảng 130 m, bề ngang chỗ rộng nhất khoảng 60 m, điểm cao nhất là 113 m tính từ mặt biển.

Là một hòn đảo có vị trí trọng yếu về quốc phòng cũng như rất cần thiết cho tàu bè qua lại, hải đăng Hòn Hải cùng với hệ thống các công trình liên quan đã được xây dựng trên đảo. Một trong những công trình độc đáo nhất tại đây là đường hầm xuyên lòng núi đá dài 170m từ miệng hầm đến mặt đảo, gồm 240 bậc thang được đổ bê tông kiên cố nối lên chân ngọn hải đăng.

Trước năm 2000, đảo hoang vu do không ai trèo lên được. Còn ngư dân, khi ra đánh cá mùa biển lặng, cũng chỉ ngước nhìn khối đá khổng lồ giữa biển, không có nước ngọt, cây cối và kể với nhau về “hòn đá khổng lồ” là nơi sinh sống của các loài chim biển, đông đến nỗi chỉ vỗ tay cũng bay túa lên, đen đặc vùng trời...

Năm 1999, Bộ Quốc phòng giao Bộ Tư lệnh công binh khảo sát và xây dựng hạ tầng trên đảo Hòn Hải. Đoàn công tác của công binh, Đoàn đo đạc biên vẽ hải đồ và nghiên cứu biển (Quân chủng Hải quân) ra Hòn Hải phải bơi vào đảo và căng bạt, làm lán trại để thực hiện nhiệm vụ.

Đánh dấu điểm cơ sở A6 trên đỉnh Hòn Hải Mai Thanh Hải

Giám đốc công ty bảo đảm an toàn hàng hải Nam Trung Bộ Bùi Đức Thắng lắc đầu: “Chỉ có bộ đội công binh mới chinh phục được Hòn Hải!” và liệt kê những khó khăn trong quá trình thi công: Năm 2001 phải nghỉ thi công 5 tháng vì sóng; năm 2002, việc thi công đình trệ trong 4 tháng; hết quý 1/2003 mới đưa được công binh lên đảo và 2 tháng mới bốc được một chuyến hàng; năm 2002, gần 540 tấn vật tư các loại bị sóng cuốn xuống biển và 1 trụ neo tàu bị phá hủy; hàng chục công nhân bị thương, suýt bị cuốn trôi...

Gần 5 năm, những người lính công binh đã hoàn thành căn nhà kiên cố dưới chân đảo, bến cập tàu rộng và nhất là đường hầm lên đảo. Ban đầu, công binh định làm đường chạy thẳng lên đảo, tuy nhiên do vách núi dựng đứng nên phải chuyển sang phương án đào hầm. Ròng rã khoan đá, ăn ngủ trong lòng núi với những phương pháp thi công “độc nhất vô nhị”, con đường hầm dài 170 m đã trổ lên mặt đảo và tiếp tục được gia cố bằng bê tông cốt thép có mái vòm chống đá rơi.

Hải đăng Hòn Hải

Ngay sau đó, từng xẻng cát, viên gạch, bao xi măng, can nước ngọt cũng được gùi cõng trên lưng bộ đội, lên xây dựng con đường bê tông trên mặt đảo dài 107 m và các công trình phục vụ ngọn hải đăng có kết cấu bền vững, cao vút...

Cuối năm 2004, trạm hải đăng Hòn Hải được chuyển giao cho công ty bảo đảm hàng hải Nam Trung Bộ quản lý - vận hành.

Đến nay, các công nhân hải đăng làm việc, sinh hoạt trên đảo với thời hạn từ 6 tháng đến 1 năm. Mọi lương thực thực phẩm, đồ dùng sinh hoạt cho các cán bộ công nhân đều phải chuyển ra từ đất liền theo các tàu tiếp tế hậu cần.

Mòng biển líu ríu khi đậu khi bay vờn trên đảo

Đứng trên đảo phóng tầm mắt ra xa, ngắm nhìn biển cả bốn bề mênh mông không thấy điểm kết thúc. Lòng tràn ngập một cảm giác rợn ngợp ngỡ ngàng trước vẻ đẹp độc đáo kỳ lạ của hòn đảo này, hãy nhắm mắt nghe hơi gió biển mát lành, nghe đàn mòng biển kêu líu ríu bên tai…

Lối đi trên đảo bất cứ chỗ nào đều đẹp xao động lòng người

Dạo một vòng quanh đảo, nắng đẹp chan hòa, đàn mòng biển đông đúc liên tục chao nghiêng hết bay lên lại đậu xuống tạo nên một khung cảnh đặc biệt cuốn hút. Nước biển xanh thăm thẳm một màu lam sẫm, cùng những ngọn sóng tung bọt trắng xóa. Bầu trời cũng xanh trong với những tầng mây trắng bồng bềnh. Du khách ai nấy ngất ngây một thứ men say khó tả của những xúc cảm mạnh mẽ. Quả là một trải nghiệm chưa từng có trong đời khi đứng trước một kỳ quan của biển cả...